Osteoporoza lub osteopenia? Sprawdź, czy nie masz celiakii

Dorośli z osteoporozą aż 10 razy częściej niż osoby zdrowe mają celiakię [2]. Co więcej, nawet 40% osób z celiakią może mieć zmiany kostne charakterystyczne dla osteopenii, a 26% – dla osteoporozy [1]. Jak to możliwe, że trwała nietolerancja glutenu może wpływać na gęstość kości?

Kiedy w organizmie brakuje wapnia...

...organizm jest bardziej narażony na osteoporozę. Dlaczego? Proces mineralizacji kości i budowy szkieletu może zachodzić przede wszystkim dzięki odpowiedniej ilości wapnia i fosforu oraz witaminy D, która pomaga we wchłanianiu tego pierwszego pierwiastka. Te substancje są ważne przede wszystkim w wieku dziecięcym, dojrzewania i ok. 20-30. roku życia.
W wieku 30 lat kości osiągają masę maksymalną, potem – wraz z upływem lat – tkanka kostna ulega ubytkowi. Wapń nadal jest jednak potrzebny, ponieważ dzięki niemu łatwiej zachować odpowiedni bilans [2], umożliwiający ochronę przed zbyt szybką i dużą resorpcją kości, a więc i osteoporozą.
Tymczasem niedobory wapnia, fosforu i witaminy D mogą wystąpić w przebiegu celiakii. A to dlatego, że choroba ta polega na nieprawidłowej reakcji organizmu na gluten. Zamiast tę substancję trawić, zaczyna on atakować kosmki jelitowe, które mają swój udział we wchłanianiu substancji odżywczych.

Mniejsza gęstość kości? Ważna jest też nietolerancja laktozy

Laktoza po strawieniu ułatwia przyswajanie wapnia [2], dlatego jej nietolerancja także niekorzystnie działa na kościec. Niestety celiakia i nietolerancja laktozy nierzadko razem występują. Bywa również, że to nietolerancja glutenu wywołuje to drugie schorzenie. Zdegradowane kosmki jelitowe mogą bowiem wiązać się też z wystąpieniem niedoborów enzymów, także laktazy. W takiej sytuacji mówi się o wtórnej nietolerancji laktozy, która może minąć po wyeliminowaniu glutenu.

Celiakia – proces tworzenia kości może być zaburzony

Nieleczona celiakia u dziecka może powodować wystąpienie osteoporozy albo osteopenii już w młodym wieku (ponieważ kości nie mogą prawidłowo się budować). Czaja-Bulsa i inni w swoich badaniach wykazali także, że: „Niewystarczająca szczytowa masa kostna wiąże się z ryzykiem wystąpienia osteoporozy w okresie późniejszym” [2].
Większe ryzyko zachorowania na osteopenię albo osteoporozę obecne jest jednak także u tych osób, które zachorowały na celiakię dopiero w wieku dorosłym! Choroba może uaktywnić się w każdym wieku, a problemy z wchłanianiem wapnia i innych składników odżywczych mogą zaburzać bilans chroniący przed zbyt szybkim ubytkiem kości.

Wykrycie celiakii zmniejsza ryzyko osteoporozy i złamań

W jednej z publikacji naukowych możemy przeczytać:
„Po wprowadzeniu diety bezglutenowej markery kostne stopniowo osiągają wartości prawidłowe, zwiększa się masa kości i normalizuje wzrost pacjentów. [...] dalsze nieprzestrzeganie diety bezglutenowej oraz odmawianie przyjmowania leków stosowanych w terapii osteoporozy będą nasilać u chorego proces utraty masy kostnej i zwiększać ryzyko złamań” [1].
Warto także zdawać sobie sprawę, że nieleczona celiakia może wiązać się z nieprawidłowym wchłanianiem leków wykorzystywanych przy osteopenii i osteoporozie. Aby terapia przebiegała poprawnie istotna jest eliminacja glutenu (najlepiej przy pomocy dietetyka). Przed przejściem na dietę bezglutenową trzeba jednak sprawdzić, czy to rzeczywiście celiakia.

Jak wykryć celiakię? Badania DNA i badania krwi

Celiakia ma podłoże genetyczne – zachorować mogą tylko te osoby, które mają określone geny. Najpierw najlepiej wykonać więc badanie DNA. Można dzięki niemu jednoznacznie wykluczyć chorobę (wtedy dalsze badania nie są konieczne) albo potwierdzić obecność predyspozycji genetycznych. W tym drugim przypadku przeprowadza się następne badania, które pozwalają sprawdzić, czy choroba jest w danym momencie aktywna – badania krwi w kierunku przeciwciał.
Autor: Agnieszka Łapajska, testDNA, www.testdna.pl
Zdjęcie: ©dolgachov/ 123rf.com

Źródła:
[1] J. Gajewska, J. Ambroszkiewicz, K. Hozyasz, Zaburzenia procesu kościotworzenia i resorpcji kości u 25-letniego mężczyzny z zaniedbaną celiakią, „Wiadomości Lekarskie” 2005, LVIII, 5–6.
[2] B. Iwańczak, E. Krzesiek, F. Iwańczak, Osteoporoza i osteopenia u dzieci i młodzieży – przyczyny, diagnostyka i leczenie, „Advances in Clinical and Experimental Medicine” 2004, 13, 1.