W trosce o wiarygodny wynik badania

Badania można wykonywać w laboratorium analitycznym, przy łóżku pacjenta, a nawet samodzielnie w domu. Jednak by ich wyniki nie były obarczone błędami, najlepiej przeprowadzać je w warunkach laboratoryjnych.

Medycyna laboratoryjna, podobnie jak cała medycyna, kieruje się zasadą „primum non nocere” i jest sztuką. Wszystkie role obsadzane są w niej na podstawie regulacji prawnych.

- Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej określa kto i gdzie może wykonywać badania z zakresu medycznej diagnostyki laboratoryjnej. Diagności mają wiele uprawnień, ale ponoszą również odpowiedzialność za swoją pracę. Dbają więc o to, by wyniki przeprowadzanych przez nich badań były jak najbardziej wiarygodne – tłumaczy dr n. med. Andrzej Marszałek, internista i specjalista medycyny laboratoryjnej, dyrektor medyczny laboratoriów Synevo.

Inni pracownicy ochrony zdrowia również mogą wykonywać pewne analizy, ale obowiązują ich różne ograniczenia. Na przykład pielęgniarka może wykonać badanie obecności ciał ketonowych w moczu, ale już nie pełne badanie moczu testem paskowym.

- Czasami możemy się spotkać z określeniem: point of care testing (POCT), czyli badania w miejscu pobytu pacjenta. Właśnie takie analizy są wykonywane przez lekarzy, pielęgniarki, czy ratowników medycznych. Mają one na celu zwiększenie trafności wstępnego rozpoznania – mówi dr Andrzej Marszałek.

Aby wynik badania był w pełni wartościowy i pozbawiony błędu, powinno być ono wykonane w warunkach laboratoryjnych, z pełną kontrolą wewnątrzlaboratoryjną i oceną biegłości w programach kontroli międzylaboratoryjnej, często międzynarodowej. Na wiarygodność wyniku wpływa zarówno zastosowana metoda analityczna, jak i etap przedlaboratoryjny, w tym przede wszystkim przygotowanie pacjenta do badania.
Szybkie testy diagnostyczne

A co możemy zrobić, gdy wynik badania, choćby nawet przybliżony, potrzebny jest niemal natychmiast, a laboratorium analityczne zlokalizowane jest w dużej odległości od domu pacjenta? Tu z pomocą przychodzą szybkie testy diagnostyczne, często oparte na technice chromatografii. Bywa, że przygotowane zestawy zawierają nawet elementy wewnętrznej kontroli. Można je przeprowadzić samodzielnie lub w gabinecie lekarskim, gdzie są wykonywane przez pracowników ochrony zdrowia. W pewnych sytuacjach z tego typu testów korzystają również medyczne laboratoria diagnostyczne. Fachowość personelu i spełnienie zalecanych warunków podnoszą ich jakość.

Szybkie testy diagnostyczne dostępne w aptekach pozwalają sprawdzić prawie wszystkie parametry biochemiczne, wirusologiczne i inne. By ich wiarygodność była zgodna z deklarowaną, należy ściśle przestrzegać wskazówek podanych na opakowaniu.

- Szybkie testy mają dużą użyteczność, gdy stan zdrowia wymaga monitorowania i bardzo częstego oznaczania jakiegoś parametru, np. stężenia glukozy we krwi w przebiegu cukrzycy, lub gdy z jakiegoś powodu nie możemy dotrzeć do laboratorium. Ponadto, możemy je wykonać, kiedy jesteśmy dodatkowo narażeni na określone czynniki ryzyka. Przykładowo, badanie obecności krwi w kale może skłonić nas do wizyty u lekarza w odpowiednim czasie – mówi dr Andrzej Marszałek. I dodaje: – Badania nie leczą, ale jeśli pomogą nam podjąć decyzję o wizycie w przychodni, to już spełniły swoją rolę – dodaje.

Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, że wyniki takich testów mogą być obarczone poważnym błędem, to znaczy mogą być zarówno fałszywie dodatnie, jak i fałszywie ujemne. Fałszywie dodatni wynik spowoduje niepotrzebnie nasz niepokój, a fałszywie ujemny może uśpić naszą czujność. Dlatego wyników takich badań nie należy traktować jako ostateczne.

Co można jeszcze zbadać?

Inne szybkie testy diagnostyczne można wykonać z kropli krwi, próbki moczu, kału lub innych wydzielin organizmu. Użyteczne w samobadaniu wydają się być:
• test ciążowy – gonadotropina kosmówkowa (HCG),
• test na obecność substancji narkotycznych (marihuana, haszysz, amfetamina, metamfetamina, kokaina), leków z grupy opiatów, leków przeciwdepresyjnych, barbituranów,
• glukometryczne badanie stężenia glukozy,
• stężenie cholesterolu,
• krew utajona w kale.

Jeżeli lekarz w gabinecie oddalonym od laboratorium podejmie trud oznaczenia prokalcytoniny czy białka ostrej fazy (CRP) w przypadku podejrzenia sepsy, może przyspieszyć skierowanie pacjenta do odpowiedniej placówki.
Uwaga, to grypa!

Ze względu na dużą liczbę zachorowań grypopodobnych, istotne jest odróżnienie grypy od innych podobnych chorób wirusowych.

Największy niepokój wzbudzają typy grypy AH1N1 („świńska” grypa) oraz AH3N2 (wariant „świńskiej” grypy, która może skutkować groźnymi powikłaniami płucnymi). W populacji mogą występować również inne typy, wywołujące bardzo podobne objawy. Diagnostycznie wydaje się więc najistotniejsze, by potwierdzić lub wykluczyć obecność typu A. W przypadku wykrycia jego obecności, można prowadzić dalsze postępowanie, tzn. określić rodzaje hemaglutyniny i neuraminidazy, a więc wykluczyć lub potwierdzić zakażenie typem AH1N1. Można też wykorzystać wstępne różnicowanie w obrębie typów A i B.

Szybkie testy diagnostyczne, posiadające wszelkie stosowne zatwierdzenia i certyfikaty, pozwalają przeprowadzić różnicowanie obu typów wirusa (A i B). Materiałem do badań jest wymaz z nosa i gardła lub wydzielina z nosa. W dalszym postępowaniu, w zależności od uzyskanych wyników, a konkretnie stwierdzenia obecności typu A – istnieje możliwość wykrycia podtypu wirusa A – H1N1.

Wykrycie wirusa typu B lub niewykrycie wirusa typu A wyklucza rozpoznanie „świńskiej” grypy. Jeżeli takie badanie wykonywane jest podczas konsultacji w gabinecie lekarskim, może ukierunkować dalsze postępowanie z pacjentem.

Pojawiły się również możliwości wykrywania materiału genetycznego wirusa grypy metodą PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy). Czułość i swoistość takich badań jest bardzo wysoka, a czas oczekiwania na wynik krótki. Badania takie wykonuje się w laboratoriach analitycznych.

/źródło - /