Eksperci rekomendują 13-walentną szczepionkę przeciwko pneumokokom do programu szczepień obowiązkowych.

Od stycznia 2017 roku wszystkie dzieci w Polsce od 2 miesięcy do 19. roku życia mają być objęte obowiązkowymi szczepieniami przeciwko pneumokokom. Ze względu na epidemiologię inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP), oporność pneumokoków na antybiotyki oraz efekty zdrowotne, grupa ekspertów rekomenduje do tego celu najskuteczniejszą szczepionkę, tzw. 13-walentną.

Uzasadnienie tej rekomendacji eksperci z dziedziny wakcynologii, mikrobiologii, pediatrii i farmakoekonomiki zawarli w najnowszym raporcie pt. „Szczepienia ochronne przeciwko Streptococcus pneumoniae u dzieci”. Został on po raz pierwszy zaprezentowany 17 marca 2016 roku w Warszawie podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Profilaktyki.
Autorzy opracowania przypominają we wstępie, że zakażenia wywoływane przez Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc, pneumokok) są główną przyczyną zachorowalności i śmiertelności na świecie. Najwięcej zachorowań i zgonów występuje wśród dzieci poniżej 2. roku życia oraz wśród osób powyżej 65. roku życia. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że w roku 2008 drobnoustrój ten odpowiadał za blisko pół miliona zgonów w grupie maluchów poniżej 5. roku życia.
Pneumokoki wywołują najczęściej zapalenie ucha środkowego, zatok, oskrzeli lub zapalenie płuc przebiegające bez bakteriemii (tj. zakażenia krwi bakteriami). Najgroźniejsza jest jednak występująca inwazyjna choroba pneumokokowa (IChP), która wiąże się z obecnością bakterii w miejscach organizmu, które powinny być jałowe. Może ona przybierać postać: zapalenia płuc z bakteriemią, posocznicy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR).
WHO ocenia, iż obecnie IChP stanowi – obok malarii – najpoważniejsze zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkości. Dlatego organizacja zaleca wszystkim krajom wprowadzenie powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom i nadała im najwyższy priorytet wśród chorób zakaźnych, którym można zapobiegać poprzez szczepienia.

Z danych zaprezentowanych w najnowszym raporcie wynika, że obecnie aż 19 krajów Unii Europejskiej (68% wszystkich krajów członkowskich) oraz Szwajcaria i Norwegia Europejskiego Obszaru Gospodarczego finansują populacyjne programy szczepień przeciwko pneumokokom u dzieci. W Polsce w ramach Programu Szczepień Ochronnych szczepienia te są zapewnione jedynie wcześniakom i dzieciom z grup ryzyka. Część dzieci jest szczepiona w ramach programów finansowanych przez samorządy, ale w większości przypadków finansują je sami rodzice (na co wydają rocznie ok. 65 mln złotych).
Od 2007 roku Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych, powołany przez Ministra Zdrowia postuluje, że wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciwko pneumokokom dla dzieci poniżej 2. roku życia jest priorytetem. Jest to również zgodne z rekomendacjami Rady Sanitarno Epidemiologicznej przy Głównym Inspektorze Sanitarnym.
W ostatnim czasie szanse na to znacznie wzrosły. W dniu 11 lutego 2016 roku ukazał się projekt Rozporządzenia Ministra Zdrowia, który zakłada wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw pneumokokom dla wszystkich dzieci od 2. miesiąca do 19. roku życia. Wszedłby on w życie z dniem 1 stycznia 2017 roku.
Na rynku są obecnie dostępne dwie szczepionki skoniugowane (które mogą wywoływać trwałą odporność przeciwko pneumokokom u dzieci) – szczepionka 10-walentna (PCV10) oraz 13-walentna (PCV13). Pierwsza zapewnia ochronę przeciwko 10 serotypom pneumokoków, druga – odpowiednio przeciwko 13 serotypom tych bakterii, najczęściej wywołującym IChP.
Eksperci zwracają w raporcie uwagę, że WHO zaleca, by przy wyborze szczepionki do programów populacyjnych szczepień kierować się aktualnymi danymi epidemiologicznymi z danego kraju. Z monitoringu prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) wynika, że w 2014 roku 42% wykrytych serotypów pneumokoków u pacjentów ze wszystkich grup wiekowych znajdowało się w szczepionce PCV10 i 68,5% w szczepionce PCV13. Biorąc pod uwagę przypadki śmiertelne u dzieci poniżej 5. roku życia odsetki te wyniosły w latach 2011-2013 odpowiednio 66,7% i 83,3%. Oznacza to, że PCV13 zapewnia polskiej populacji dzieci najszerszą ochronę. Dlatego autorzy raportu rekomendują szczepionkę PCV13 do realizacji powszechnych szczepień ochronnych w obowiązkowym Programie Szczepień Ochronnych u dzieci.

Ich zdaniem argumentem, który za tym przemawia jest również to, że w ostatnich latach obserwuje się w Polsce stały wzrost liczby zachorowań na IChP wywołaną przez serotypy 19A i 3, które są obecne tylko w szczepionce 13-walentnej.
Zasadność użycia tej szczepionki potwierdza także przykład Słowacji, gdzie w 2013 roku aż 70% dzieci zaszczepiono PCV10, a około 30% dzieci PCV13. W efekcie, jak wskazują dane epidemiologiczne, w latach 2011-2013 u pacjentów wyraźnie dominowały serotypy 19A i 3.
Kolejnym ważnym argumentem na rzecz wykorzystania PCV13 jest fakt, że lepiej chroni ona przed serotypami pneumokoków opornymi na dostępne antybiotyki, które stanowią szczególne zagrożenie dla zdrowia i życia. W 2014 roku PCV13 dawała 90% pokrycie zakażeń wywoływanych przez serotypy niewrażliwe na penicylinę, 95% pokrycie serotypów niewrażliwych na cefalosporyny 3 generacji i ok. 94% pokrycie serotypów opornych na wiele antybiotyków. Dla porównania, dla PCV10 odsetki te wyniosły odpowiednio 67%, 73% i 68%.
Eksperci, którzy opracowali raport zwracają również uwagę na to, że szczepienie całej populacji dzieci przeciw pneumokokom daje więcej oszczędności (liczonych długofalowo) niż wydaje się na szczepienia. Wynika to z faktu, że szczepienia dzieci powodują efekt populacyjny. Przykładem tego są Kielce, gdzie dzięki wprowadzeniu od 2006 roku powszechnych szczepień przeciw pneumokokom dla dzieci (najpierw z użyciem starszej szczepionki 7-walentnej, a następnie 13-walentnej) spadła liczba hospitalizacji z powodu zapalenia płuc we wszystkich grupach wiekowych (również wśród seniorów), spadło nosicielstwo szczepów pneumokoków szczepionkowych oraz szczepów opornych na penicylinę.
Zgodnie z szacunkami w przypadku zaszczepienia całej populacji dzieci w Polsce przeciw pneumokokom można uzyskać oszczędności w zakresie bezpośrednich kosztów medycznych rzędu 230 mln zł.

Raport został stworzony przez Grupę na rzecz Programu Szczepień Ochronnych w Polsce, powołaną w 2013 roku przez Stowarzyszenie Parasol Dla Życia. W jej skład weszli: prof. dr hab. med. Ewa Bernatowska, przewodnicząca Sekcji Wakcynologii, Polskiego Towarzystwa Immunologii Doświadczalnej i Klinicznej, zastępca przewodniczącej Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia, ekspert Światowego Komitetu Doradczego ds. Bezpieczeństwa Szczepień WHO w Genewie, kierownik Kliniki Immunologii w Instytucie „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie; prof. dr hab. med. Teresa Jackowska, Konsultant Krajowy w dziedzinie Pediatrii, przewodnicząca Grupy na rzecz Programu Szczepień Ochronnych w Polsce, kierownik Kliniki Pediatrii CMKP, ordynator Klinicznego Oddziału Pediatrycznego w Szpitalu Bielańskim w Warszawie, członek Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia, członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, przewodnicząca Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego; dr hab. n. med. Anna Skoczyńska, kierownik Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN), kierownik Zakładu Epidemiologii i Mikrobiologii Klinicznej w Narodowym Instytucie Leków w Warszawie, dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA; lek. med. Jerzy Gryglewicz z Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego w Warszawie oraz Sabina Szafraniec, prezes Stowarzyszenia Parasol Dla Życia.

/źródło - DDC/