Szczepić - nie szczepić. Europejski Tydzień Szczepień 2014

Finał VI Ogólnopolskiego Dnia Szczepień został zaplanowany na dzień 12 grudnia 2014 roku w Warszawie. Idea tegorocznych obchodów jest zbieżna z hasłem Europejskiego Tygodnia Szczepień 2014 „Eliminacja odry i różyczki do 2015 roku oraz dążenie do całkowitej eliminacji wirusa Polio na świecie".

Celem obchodów jest propagowanie szczepień jako najskuteczniejszego, opłacalnego i bezpiecznego sposobu zapobiegania chorobom oraz poprawa społecznej wiedzy na temat korzyści wynikających ze stosowania szczepień, a także konieczności poszerzania dostępu do tego rodzaju profilaktyki. Kwestia szczepień regulowana jest w Polsce przez Program Szczepień Ochronnych. Poza wykazem szczepień obowiązkowych (refundowanych przez państwo), zawiera on także listę szczepień zalecanych, które są równie ważne i rekomendowane przez specjalistów, ale z powodu braku finansów nie trafiły w danym roku do wykazu szczepień bezpłatnych. Wobec tego zakres ochrony przed chorobami zakaźnymi zależy od nas samych, dlatego warto je znać, by świadomie podjąć decyzję o zaszczepieniu siebie, swoich dzieci, współmałżonka, czy seniorów. Niewiedza prowadzi bowiem do bagatelizowania zagrożenia. Szczepienia zabezpieczają przed zakażeniem nie tylko zaszczepionego, ale i jego otoczenie. To najważniejsza polisa na zdrowie każdego z nas, bez względu na wiek i płeć.
Obowiązkowy Program Szczepień Ochronnych zapewnia bezpłatne szczepienia przeciwko wielu chorobom zakaźnym, które dzięki powszechnym szczepieniom już nie występują. Od 1984 roku Polska wolna jest od zakażeń wywołanych wirusem Polio, który jeszcze w latach 50. powodował liczne zgony oraz trwałe kalectwo – paraliż mięśni rąk i nóg.
W Polsce przed wprowadzeniem w latach 70. szczepień przeciwko odrze umierało z powodu zakażenia wirusem odry ok. 90 dzieci rocznie. Dzisiaj występują pojedyncze przypadki zachorowań „zawleczone" z innych krajów, głównie Afryki. Różyczka jest chorobą zakaźną, na którą chorują młodzi mężczyźni, którzy nie byli szczepieni.

Program Szczepień Ochronnych (PSO) zaleca szczepienie małych dzieci przede wszystkim przeciw pneumokokom, a także meningokokom, rotawirusom i ospie wietrznej; młodzież przeciw meningokokom i wirusowi HPV; seniorów przeciw pneumokokom i grypie; wszyscy zaś szczepmy się przeciw grypie!
Prewencja opłaca się najbardziej. Lepiej zapobiegać chorobom niż później ponosić koszty leczenia i opieki nad chorymi. Wydatki na szczepienia powinny być traktowane nie w kategoriach kosztów, ale jako inwestycja na przyszłość. Ponadto, uodpornienie przeciw chorobie zakaźnej uzyskane poprzez szczepienie jest o wiele bezpieczniejsze niż to uzyskane w wyniku przechorowania choroby. Choroba może mieć ciężki przebieg oraz nieść niebezpieczeństwo wystąpienia wielu poważnych powikłań (np. głuchota po zachorowaniu na inwazyjną chorobę pneumokokową). Szczepienia to obok antybiotyków największa zdobycz cywilizacyjna w starciu z bakteriami. Jednak w dobie obserwowanego rosnącego zjawiska oporności bakterii na antybiotyki, czyniącego leczenie coraz trudniejszym, to szczepienia stają się najskuteczniejszym sposobem ochrony przed bakteriami. Każdego roku ratują życie milionom osób na świecie. Kolejne miliony chronią przed związanymi z chorobą cierpieniami i niepełnosprawnością.

CHROŃMY DZIECI!

Przede wszystkim dzieci, ze względu na niedojrzały układ odpornościowy, są najmniej odporne, a więc najbardziej narażone na rozwój chorób zakaźnych.
„Układ odporności dziecka do 2. roku życia jest na tyle niedojrzały, że choroba zakaźna może spowodować katastrofalne skutki. Do tego wszystkiego przechorowanie niektórych chorób zakaźnych, nawet o ciężkim przebiegu nie daje trwałej odporności. Małe dziecko, po przechorowaniu takich chorób zakaźnych jak: krztusiec, czy chorób wywołanych bakteriami otoczkowymi, takimi jak: Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae i meningokoki powinno być zaszczepione przeciwko chorobie, na którą chorowało w najkrótszym czasie, jak to jest możliwe. Jak wykazują badania naukowe – szczepionki gwarantują w sposób bezpieczny i kontrolowany wytworzenie pamięci immunologicznej, obecnie coraz mniej jest szczepionek, które tylko przez krótki okres czasu chronią przed zachorowaniem" – mówi prof. Ewa Bernatowska z Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka". Dlatego specjaliści z Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych zabiegają o to, by zapewnić dzieciom jak najszerszą ochronę przed chorobami, które stanowią zagrożenie dla ich życia i zdrowia.
„Priorytetową zmianą w PSO jest wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw pneumokokom dla wszystkich dzieci do 2. roku życia. Nadanie profilaktyce pneumokokowej rangi priorytetu wynika z sytuacji epidemiologicznej w kraju – bardzo wysokiego nosicielstwa, dużej liczby zachorowań i rosnącej oporności pneumokoków na antybiotyki, w tym przede wszystkim alarmująca jest oporność serotypu 19A" – mówi prof. Teresa Jackowska (...)

• Priorytetem są szczepienia przeciw pneumokokom – to pierwsze szczepienie, jakie z listy zalecanej powinni wybrać rodzice. Szczepionkę należy podać jak najwcześniej – już od 2. miesiąca życia. Pneumokok to jeden z najgroźniejszych patogenów. Inwazyjnej Chorobie Pneumokokowej towarzyszy wysoka śmiertelność oraz wysoki procent powikłań, często nieodwracalnych. Sytuacja jest alarmująca, ponieważ pneumokoki są coraz bardziej oporne na antybiotyki.

W dalszej kolejności specjaliści rekomendują szczepienia:
• Przeciw meningokokom. W Polsce i w Europie dominują grupa B oraz C. Przeciwko grupie C są dostępne szczepionki już dla dzieci od 2. miesiąca życia. Od tego roku również można zaszczepić niemowlęta przeciwko grupie B meningokoków.
• Przeciw ospie wietrznej. Choć uważa się ją za niegroźną, może powodować poważne powikłania. To choroba zakaźna, którą bardzo łatwo się zarazić w większych skupiskach. W Polsce w ostatnich kilku latach odnotowuje się ok. 150-200 tys. przypadków zachorowań rocznie. Głównie chorują dzieci od 3 do 14 lat, z czego
700-1000 chorych rocznie trafia do szpitala w wyniku ciężkiego przebiegu choroby.
• Przeciw rotawirusom. Powodują ostre biegunki, wymioty i są powodem odwodnienia. Warto rozważyć zaszczepienie dziecka między 6. a 12. tygodniem życia.

REKOMENDACJE EKSPERTÓW DOTYCZĄCE SZCZEPIEŃ PRZECIWKO PNEUMOKOKOM

W Polsce kluczową rolę opiniotwórczą pełni Agencja Oceny Technologii Medycznych (AOTM), która ocenia i podejmuje decyzje o rekomendacjach dotyczących wszystkich leków, w tym także szczepionek. W przypadku wprowadzania przez samorządy programów profilaktycznych, przy wyborze szczepionki AOTM wykorzystuje doświadczenia z innych regionów, gdzie prowadzone są podobne programy profilaktyczne. W przypadku szczepień przeciwko pneumokokom istnieją już 10-letnie obserwacje po wprowadzeniu powszechnych szczepień noworodków, początkowo szczepionką PCV7, a obecnie PCV13, przez samorząd miasta Kielce. Szczepienia spowodowały statystycznie znamienny spadek liczby wymagających hospitalizacji zapaleń płuc u najmłodszych dzieci. Pośrednim efektem szczepień PCV7 była statystyczna istotna redukcja zachorowań z powodu zapaleń płuc wśród osób między 30. a 49. rokiem życia o 16,5%, w grupie osób od 50. do 64. roku życia spadek wynosił 40,4%, w grupie osób starszych, 65+ spadek hospitalizacji z powodu zapaleń płuc był największy i wyniósł 43,5%. Tak, więc od ponad siedmiu lat obserwowany jest w Kielcach efekt populacyjny szczepień, wskazujący jednoznacznie, że szczepienie całej populacji noworodków to jedyna, skuteczna prewencja z epidemiologicznego punktu widzenia, jak też z punktu widzenia zdrowia publicznego.
W 2014 roku prezes AOTM działając w trybie ustawowym, zakwalifikował dwie dostępne szczepionki skoniugowane przeciwko pneumokokom – szczepionkę PCV13 i PCV10 do odrębnych grup limitowych. Agencja rekomenduje także różny poziom ich finansowania, w oparciu o odrębne właściwości i szerszy zakres ochronnego działania szczepionki PCV13 w odróżnieniu od szczepionki PCV10.
Wiążące w kwestii stosowania obu szczepionek są, rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia z dnia 23 listopada 2013 roku zamieszczone na stronach Głównego Inspektora Sanitarnego ( http://szcczepienia.gis.gov.pl/index.php/lekarze_i_pielęgniarki/ekspert_wyjasnia/2 ) , które określają zasady wykonawstwa szczepień przeciwko pneumokokom w grupach ryzyka, w ramach szczepień finansowanych w obowiązkowym Programie Szczepień Ochronnych:

Szczepionki PCV10 oraz PCV13, zgodnie z aktualną rejestracją produktu leczniczego, mogą być stosowane w zapobieganiu IChP (Inwazyjna Choroba Pneumokokowa) u wcześniaków (obowiązkowy PSO, punkt c). O wyborze szczepionki dla wcześniaków decyduje lekarz. Przy wyborze szczepionki należy jednak uwzględnić fakt, że szczepionka PCV13 ma szerszy zakres ochrony i efektywniej zapobiega IChP niż szczepionka PCV10. W grupie dzieci od 2. miesiąca życia do 5. roku życia (obowiązkowy PSO, punkt a i b), z grup ryzyka szczepionka PCV13, jako jedyna szczepionka skoniugowana ma rejestracje oraz rekomendacje grup ekspertów do stosowania w grupach ryzyka dzieci w wybranych chorobach przewlekłych wymienionych w Programie Szczepień Ochronnych na rok 2015.
Opinie gremiów eksperckich mają kluczowe znaczenie, gdy podejmowane są decyzje dotyczące liczbowo mniejszych grup ryzyka; osób z obniżoną odpornością, czy osób przewlekle chorych, szczególnie, gdy brak jest informacji o tych grupach w Charakterystyce Produktu Leczniczego. Wątpliwości mają nie tylko decydenci podejmujący decyzje o finansowaniu szczepień w ramach Programu Szczepień Ochronnych, ale także lekarz, który codziennie podejmuje indywidualne decyzje. Zgodnie z obowiązującym prawem o zawodzie lekarza, lekarz jest zobowiązany do stosowania leków zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, nie zaś polegać wyłącznie na treści Charakterystyki Produktu Leczniczego.
Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia określają sposób realizacji szczepień obowiązkowych w populacji dzieci z grup ryzyka. Rekomendacje opracowane przez Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia są obecnie jedyną informacją dla lekarzy i osób zaangażowanych w realizację szczepień ochronnych, gdyż ze względu na regulacje prawne i ograniczoną objętość Programu Szczepień Ochronnych nie są w nim zamieszczone.

CHROŃMY MŁODZIEŻ!

Nastolatki to kolejna grupa szczególnie narażona na choroby zakaźne. Wiąże się to
z zachodzącymi w okresie dojrzewania zmianami w organizmie, które obniżają odporność na wszelkiego rodzaju zakażenia. Na tym etapie życia wzrasta też liczba kontaktów
z rówieśnikami w szkole, na dyskotekach, czy podczas wspólnych wyjazdów, które sprzyjają zarażeniu wieloma bakteriami.

Rekomendowane jest szczepienie młodzieży przeciw:

• Meningokokom. Szczyt zachorowań notowany jest między 11. a 19. rokiem życia. Bakterie przenoszą się drogą kropelkową i wszelkie przygodne pocałunki, picie
z jednej butelki, używanie tych samych sztućców, palenie tego samego papierosa, mogą im tylko ułatwić rozprzestrzenianie się.
• Pneumokokom. Ryzyko zakażeń pneumokokowych, to przede wszystkim ryzyko zapaleń płuc u młodzieży; z astmą oskrzelową, chorobami krążenia i płuc oraz
z cukrzycą. Od 2013 roku skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom
– PCV13 zalecana jest już we wszystkich grupach wiekowych.
• Wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). Jest szeroko rozpowszechniony. Przewlekłe zakażenie może doprowadzić do zmian przednowotworowych oraz raka szyjki macicy, który jest trzecim co do częstości rozpoznawanym nowotworem
u kobiet w Polsce. Szczepionka będzie najbardziej skuteczna, gdy zostanie podana dziewczętom w 9-11 roku życia.
• Krztuścowi (koklusz). Jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt. Źródłem zakażenia może być nie w pełni zaszczepione rodzeństwo oraz osoby dorosłe. Dlatego aktualnie zaleca się szczepienia przeciw krztuścowi młodzieży i dorosłym.

CHROŃMY SENIORÓW!

Osoby starsze, w związku z powolnym „wyczerpywaniem się" układu odporności organizmu, znacznie częściej niż młodsi mogą zachorować na groźne zakażenia.

Osoby starsze powinny szczepić się przede wszystkim przeciwko:

• Pneumokokom. Zakażenia pneumokokowe dotyczą nie tylko małych dzieci. Pneumokoki są równie niebezpieczne dla osób starszych ze względu na osłabienie układu odpornościowego. W konsekwencji zwiększa się ryzyko zachorowania na ciężkie postaci chorób pneumokokowych i prawdopodobieństwo ich cięższego przebiegu. Śmiertelność z powodu chorób wywołanych przez pneumokoki jest największa wśród osób dojrzałych. Dzieje się tak też dlatego, że w tej grupie najczęściej mamy do czynienia z obecnością chorób współtowarzyszących (choroby płuc, układu krążenia), które są dodatkowym obciążeniem i zwiększają prawdopodobieństwo niepomyślnego rokowania. Warto się szczepić, gdy skończy się 50 lat, tym bardziej, że dostępne szczepionki koniugowane, dają długotrwałą odporność.
• Krztuścowi. Osoby dorosłe i seniorzy mogą być źródłem zakażenia dla otoczenia, szczególnie dla niemowląt. Obecnie jest możliwość zaszczepienia się przeciwko krztuścowi.
• Grypie. Coroczne szczepienia przeciwko grypie nie tylko chronią przed infekcją, ale jednocześnie pobudzają układ odpornościowy organizmu do skuteczniejszego działania. Najczęstszymi powikłaniami grypy są zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc.
Do częstych następstw należą również zapalenie ucha i zatok. Na ciężki przebieg i poważne powikłania najbardziej narażone są osoby cierpiące na choroby przewlekłe układów: sercowo-naczyniowego, oddechowego, a także z chorobami wątroby, nerek, cukrzycą.

/źródło - ODS/